Opnieuw het belang van feedback

Bij operatieve ingrepen beperkt feedback zich vaak tot directe feedback tijdens de operatie, en naderhand door het bespreken van de procedure aan de hand van een feedbackformulier. Dit kan bijvoorbeeld worden uitgebreid met gezamenlijk terugkijken van operatievideo’s. Tegenwoordig worden in veel ziekenhuizen endoscopische operaties opgenomen, zodat complicaties die later aan het licht komen kunnen worden teruggekeken. Deze operatievideo’s (mits hier toestemming voor is gekregen van de patiënte) kunnen ook voor educatieve doeleinden worden gebruikt. Het samen bekijken van deze operatievideo’s waarbij selectief kan worden gecoacht blijkt de zelfbeoordeling van operatieve vaardigheden te verbeteren en vormt een waardevolle aanvulling op feedback en het verkrijgen van reflectie bij het aanleren van chirurgische procedures. Ook een gestructureerde analyse van (bijna) complicaties aan de hand van een video review levert waardevolle feedback voor betrokkenen op. Daarbij kunnen de video analyses van (bijna) complicaties door andere aiossen als belangrijke leermomenten worden gebruikt: video expositie aan risicovolle situaties (cognitive hazard training) leidt tot meer kennis en bewustzijn van complicatiegevoelige operatiesituaties8.

Niet-technische vaardigheden voor chirurgen

De operatiekamer is een technologisch hoog complexe werkomgeving waar een goede multidisciplinaire samenwerking essentieel is om het werkproces goed te kunnen laten verlopen, en onverwacht ontstane acute situaties adequaat te kunnen oplossen. Cognitieve en interpersoonlijke vaardigheden zijn dan van groot belang. Er is nog geen Nederlandstalige teamtraining beschikbaar voor het leren van deze vaardigheden op de operatiekamers. Hoewel geen echte teamtraining voor acute situaties, kan tot er een Nederlandstalige training beschikbaar is eventueel gebruik worden gemaakt van een Engelstalige online cursus over non-technical skills for surgeons (NOTSS) opgezet door de Royal College of Surgeons of Edinburgh. Een ander voorbeeld van teamtraining en teamfunctioneren op de OK, is Crew Resource Management (CRM) training. Hierbij wordt een effectieve samenwerking getraind door alle disciplines die werkzaam zijn op de operatiekamers. Deze methode is afgeleid van de luchtvaart.

Kaders voor locoregionaal opleiden in chirurgische vaardigheden

LOGO legt de nadruk op locoregionaal opleiden en biedt een kader voor lokale uitvoering van de opleiding. Voor de organisatie van de locoregionale opleiding kunnen de volgende kader worden gehanteerd:

• -  Verplichte beschikbaarheid van laparoscopische boxtrainer of laparoscopische simulatietrainers met
  voldoende materiaal om gevalideerde oefeningen te doen in ieder opleidingsziekenhuis 
• -  Voor de aios altijd toegankelijke boxtrainer, zodat er geoefend kan worden als de aios hier tijd voor heeft 
• -  Beschikbaarheid van programma met gevalideerde oefeningen 
• -  Tevens wenselijk:
  § Virtualrealitytrainer(bijvoorbeeldSimendoofvergelijkbaretrainer)
  § Gealloceerdetijdinroosterenomteoefenenopboxtrainermetb.v.maandelijksetrainingssessies
  en organisatie van onderlinge competities (serious gaming)
  § Regelmatigorganisatievandagdeelverplichtoefenenopboxtrainers/virtualrealitytrainer

Acute obstetrische situaties
Ernstige en levensbedreigende obstetrische complicaties treden veelal in korte tijd en vaak onverwacht op, ook bij vrouwen die geen verhoogd risico op ernstige complicaties hebben. Systematische training op obstetrisch gebied zorgt voor een snelle diagnose en behandeling die levensreddend kan zijn voor het leven van de moeder en de foetus. Specifieke training op acuut obstetrisch terrein wordt zowel landelijk als lokaal aangeboden. Hierbij kan de insteek variëren van alleen medisch inhoudelijk, alleen gericht op teamwork of een combinatie van beiden. 

Leren en werken als team
In veel ziekenhuizen bestaat reeds een lokale calamiteitentraining of CRM training op locatie waar zorgprofessionals tegelijk en met elkaar trainen. In opleidingsziekenhuizen waar dat niet het geval is wordt geadviseerd te overwegen dit in te voeren. In een vertrouwde omgeving kunnen zorgprofessionals oefenen met de materialen waar ze dagelijks mee werken. Dat maakt de uiteindelijke toepassing van de geleerde protocollen eenvoudiger. Doordat iedereen op hetzelfde moment dezelfde protocollen aanleert, leidt dit tot een eenduidige behandeling van patiënten en betere onderlinge communicatie. Ook komen hierbij mogelijke verbeteringen en stroomlijning van lokale processen in de acute opvang aan de oppervlakte. Multidisciplinair trainen heeft als groot voordeel dat je samen moet werken met verschillende groepen die verschillende opvattingen kunnen hebben. Het uiteindelijke doel van de training is het verminderen van de kans op perinatale en maternale morbiditeit en mortaliteit door het systematisch en geprotocolleerd leren oplossen van acute obstetrische situaties.
Aiossen kunnen een rol spelen passend bij het opleidingsniveau, hands-on voor de beginnende aios en een meer superviserende rol voor een
oudste assistent of differentiant. 

Oefening baart kunst
Zodra de aios de werkvloer betreedt is het van belang om te trainen op de frequent en minder frequent voorkomende obstetrische scenario’s. Daarbij is de kracht van de herhaling van niet te onderschatten waarde. In een gecontroleerde, gesimuleerde omgeving (skills labs) kan ervaring,worden opgedaan met het effectief oplossen van noodsituaties en kan direct feedback worden gegeven. De moeilijkheidsgraad kan worden aangepast aan de doelgroep en de vorderingen. Dit kan in de vorm van bovengenoemde calamiteitentrainingen. De belangrijkste scenario’s die getraind zouden moeten worden zijn: fluxus, eclamptisch insult, reanimatie van de zwangere (Basic Life Support) inclusief post mortum sectio, schouderdystocie, stuitbevalling, tweelingbevalling en opvang van de neonaat inclusief reanimatie (Neonatal Life Support). Door het gestructureerd organiseren van deze vaardigheden een aantal keren per jaar zal het team beter in staat zijn een dergelijke praktijksituatie op te lossen.

Een multidisciplinaire calamiteitentraining zou als uitgangspunt moeten hebben dat er getraind wordt in effectieve communicatie, overdracht volgens een gestructureerde methode en werken volgens de CRM criteria. Een scenario moet zo goed mogelijk de werkelijkheid nabootsen waarbij ook benodigde materialen en medicamenten daadwerkelijk gebruikt en klaar gemaakt moeten worden. Belangrijk is om direct na de uitvoering van het scenario het scenario na te bespreken in een zogeheten debriefing. Hierin wordt in het team besproken wat er goed ging en wat er beter kon en wat leerpunten zijn voor het team, maar ook voor de individuele zorgverlener. Het is hierbij van groots belang dat de scenariobegeleiders/instructeurs een veilig leerklimaat garanderen. Ook dienen dergelijke trainingen losgekoppeld te zijn van beoordelingsmomenten van de individuele zorgverlener.

Naast de calamiteitentrainingen zijn korte trainingen zoals fantoom onderwijs uitermate geschikt om onder andere het ruimtelijk inzicht en de hands-on skills van artsen op de werkvloer te vergroten. Dit kan bijvoorbeeld in de vorm van wekelijks ochtendonderwijs, maar ook als de gelegenheid zich voordoet tijdens diensturen op de verloskamers.